اقتصاد پسا کرونا ، باید ها و نباید ها
تدوین و گردآوری:
دکتر امیرمحمودزاده، دکتر محمد مهدی رشیدی، فرشته مختاری
شانزدهمین شماره فصلنامه علمی تخصصی کارآفرینی با عنوان ویژه نامه کسب و کارها در بحران کرونا.بهار۱۳۹۹
مقدمه
کرونا، پارادایم موجود اقتصادی را تغییر داده است؛ یعنی اینکه به یک بازتولید اقتصادی می‌رسد و شرایط دنیا به سمتی در حال حرکت است که پارادایم‌های قبلی جواب نمی‌دهد. با توجه به اینکه انسان متأسفانه یک تنه فکر می‌کرد که قالب بر جهان هستی است، اینجا یک ویروسی به نام کرونا که به صورت نظام‌مند و هوشمند در جهان هستی خودش را نشان داده، تمام این مبادلات را به هم ریخته است و به انسان‌ها این اشاره و تذکر را داد که مراقب باش این رویه که شما انتخاب کرده‌اید همیشه نمی‌تواند ادامه داشته باشد؛ بنابراین، این شرایط، شرایطی هست که اسمش را باید هم زیستی مسالمت آمیز با پدیده‌ای مثل کرونا بگذاریم؛ یعنی اگر قرار هست که همان رویه‌ها را ادامه بدهیم، از این کرونا‌ها زیاد خواهیم داشت، و از آنجایی که جهان هستی هوشمند است، این ویروس‌ها هم هوشمند‌تر ظاهر می‌شوند. اقتصاد دنیا تحت تأثیر پدیده‌ای قرار گرفته است که بسیاری از کارشناسان فکر نمی‌کردند این قدر آثار چالشی و چالش برانگیز داشته باشد. اقتصاد دنیا حداقل در یک بازه شش ماهه دچار چالش‌های جدی می‌شود.
کاهش رشد اقتصادی در جهان
در سناریوی اصلی (سناریوی پایه)، که در شکل یک نیز نمایش داده شده است، شیوع بیماری همچنان در چهار منطقه مـشخص شـده گسـترش می یابد. هـمچنین انـتقال آن بـه محل های جدید، بـاعث کاهش 3.0 تـا 7.0 درصـدی در رشد تولید ناخالص داخلی جهانی برای سـال 2020 می شود. در این حال، چین همچنان مسیر خود در راستای بهبودی را ادامه می دهد و تا اواسط سه ماهه دوم ۲۰۲۰ ،بازیابی اقـتصادی مجـدد را تجـربـه خـواهـد نـمود (عـلی رغـم چالش های فـعلی در زمـینه کـندی اعـطای مجوزها و کاهـش ظرفیت کاری کارگران مهاجر). تاثیرات ایـن بحـران، از اثـرگذاری بـر روی مشـتریـان کسـب و کـارهـا آغـاز مـی شـود، سپس شرکت ها را تحت تاثیر قرار داده و درنتیجه، وضعیت رقابت در صنایع مـختلف را تـغییر مـی دهـد. تـغییر رفـتار مـصرف کـنندگـان در ایـن شـرایـط، هـمانطـور کـه در این مقاله نیز به آن اشاره شده است، میتواند پایدار بوده و محصولات و کانال های توزیع کسب و کار را تحت تاثیر قرار دهد؛ از طرف دیگر، شـرکت ها برای جلوگیری از ضرر و زیان های بیشمار در این بحران، نیازمند راه حل های خلاقانه ای برای رفع چالش ها در زمینه های مختلف مرتبط بــا ســرمــایــه انــسانــی، مـدیـریـت زنـجیره تـامـین، فـروش و بـازاریـابـی، تـکنولوژیهـا و فـرآیـندهـای کـاری مـورد استفاده و سایر بخش ها می شوند که در بسیاری از موارد، می تواند به عنوان دانش در درون سازمان ذخیره شده و شایستگی های خاصی را برای آن ایجاد نـمایـد. ایـن تـغییرات در بـازار خـدمـات شـرکت ها، و نـیز در درون آنهـا جهت مـقابله بـا تهدیدات، باعث نوآوری هایی می شود که بازار رقابتی صنایع مختلف را تحت الشعاع قرار داده و خود باعث ایجاد تحولات عظیم و پایدار دیگری می گردد؛ تـحولاتـی کـه نـه تـنها مـی تـوانـند دامـنه اثـرگـذاری وسـیعی داشـته بـاشـند، بـلکه تاثیرات آنها به مراتب فراتر از بازه زمانی این بحران باقی خواهند ماند کـه در نـتیجه آن، شـاهـد کـاهـش رشـد اقـتصادی در فـصل دوم و ابـتدای فـصل سـوم سـال ۲۰۲۰ خـواهـیم بـود. بهـبود وضـعیت تـقاضـا، بـه کـند شـدن رشـد ایـن بـیماری بسـتگی دارد، کـه بـه احـتمال زیـاد، عـلت ایـن کـاهـش،«فـصلی بـودن» بـیماری خـواهـد بـود (کـاهـش انـتقال بـیماری، مـشابـه آنـچه دربـاره ویـروس آنـفلوانـزا در نـیمکره شـمالـی بـا گـرم شـدن هـوا شـاهـد آن هسـتیم). هـمچنین، تـقاضـای از دسـت رفـته مـمکن اسـت بـا اثـبات پـایـینتـر بـودن نـرخ مـرگ و مـیر ایـن بـیماری نسـبت بـه آنچه که شاهد آن هستیم نیز به میزان طبیعی خود بازگردد.(4 )
شیوع ویروس کرونا در کل دنیا اثرات اقتصادی زیادی را به همراه داشته است، به گونه‌ای که رشد اقتصادی که برای کل جهان و کشور‌های پیشرفته و شاخص دنیا که GDP آنها در رشد اقتصادی تأثیرگذار است، با کاهش و بازبینی و اصلاح مواجه شده‌اند. قبلا رشد اقتصادی دنیا ۲ درصد پیش بینی می‌شد، الآن این عدد به ۱.۲۵ درصد تعدیل شده است.بر اساس جدیدترین آمار، برای سه کشور هند، چین و آمریکا پیش بینی‌ها از مثبت بودن اقتصادشان حکایت دارد، که رقم ۱.۲۵ درصد متعلق به این سه کشور است، ولی دیگر کشور‌های بزرگ دنیا حتی حوزه اروپا، با کاهش رشد اقتصادی ۱.۷ تا حتی ۳ درصد مثل ایتالیا مواجه شده‌اند. صندوق بین‌المللی پول با یک هشدار جدی اعلام کرده که رکود اقتصادی در سراسر جهان ناشی از شیوع ویروس کرونا میتواند بسیار بدتر از بحران اقتصادی سال ۲۰۰۹ باشد ، زیرا چشم‌انداز رشد اقتصادی جهان برای سال ۲۰۲۰ منفی است و شاهد یک رکود اقتصادی بزرگ حداقل شبیه آن چیزی که جهان یازده سال پیش تجربه کرد، خواهیم بود؛ اما از طرف دیگر انتظار داریم در سال ۲۰۲۰ شرایط بهبود یابد. همچنین احتمال زیاد بسیاری از بازار‌های نوظهور به شدت از رشد منفی اقتصادی در جهان آسیب خواهند دید. (1)
شرکتهای بزرگ هم اسیب فراوان دیده اند. مثلا شرکت هواپیماسازی بوئینگ آمریکا تحت تاثیر شیوع گسترده ویروس خطرناک کرونا و به منظور حفظ سلامت و بهداشت جامعه و پرسنل خود، از تعطیلی و توقف موقت خط تولید کارخانه هواپیماسازی خود در ایالت واشنگتن ایالات متحده خبر داد.
در بازار سهام در سطح بین المللی به دنبال افزایش مداوم اقدامات تشویقی بانک‌های مرکزی برای تقویت بازار‌های مالی، در اولین هفته سال1399 سهام آسیا با جهش بزرگی روبه رو شد. نیکی ژاپن ۷.۱۳ درصد جهش کرد. سهام دو شرکت بزرگ ژاپن فست رتیلینگ و گروه سافت‌بانک به ترتیب ۱۳.۷۹ درصد و ۱۸.۹۵ درصد جهش کردند. در بازار چین کامپوزیت شانگ‌های ۲.۳۴ درصد جهش کرد و هانگ‌سنگ در هنگ‌کنگ با جهش بلند ۴.۴ درصدی روبه رو شد. ای‌اس‌اکس استرالیا ۴.۱۷ درصد جهش کرد و کوسپی کره‌جنوبی با جهش بزرگ ۸.۶۰ درصدی روبه رو شد. گسترده‌ترین شاخص سهام آسیا اقیانوسیه ام‌اس‌سی‌آی در خارج از ژاپن ۴.۷۸ درصد جهش کرد. داده‌های بررسی جدید شاخص مدیران خرید (پی‌ام‌آی) توسط آی‌اچ‌اس مارکیت نشان می‌دهد اقتصاد منطقه اروپا در ماه مارس به علت تشدید شیوع ویروس کرونا با سقوطی بی‌سابقه روبه رو شده است. این داده‌ها که روز سه‌شنبه منتشر شده نشان‌دهنده سقوط برق‌آسای پی‌ام‌آی کل اروپا از ۵۱.۶ واحد در ماه فوریه، به ۳۱.۴ واحد در ماه مارس است. این شاخص نشان‌دهنده فعالیت‌های تجاری در بخش خدمات نوزده کشور عضو اتحادیه اروپاست. رقم بالا ۵۰ نشان‌دهنده رشد و رقم پایین ۵۰ نشان‌دهنده افت است. میزان فاصله زیادی که این شاخص در ماه مارس با رقم ۵۰ واحد ایجاد کرد، نشان‌دهنده شدت سقوط سهمگین فعالیت‌های تجاری در منطقه یورو است. این بیشترین سقوط ماهانه در فعالیت‌های تجاری اروپا از آغاز ثبت این شاخص در جولای ۱۹۹۸ تا کنون است. رکود پایین قبلی در سال ۲۰۰۹ و در ماه فوریه اتفاق افتاده بود و این شاخص تا ۳۶.۲ واحد پایین آمده بود.(2)
در معاملات اخیر بازار جهانی فلزات گرانبها، هر اونس طلا ۱۶۶۳.۵ دلار قیمت‌گذاری شد که جهشی ۱۱۲.۳ دلاری را تجربه کرده است. قیمت کنونی در مقایسه با یک ماه گذشته ۲۰.۵ دلار و در مقایسه با یک سال گذشته ۳۵۰.۱ دلار بالاتر بوده است. نقره هم ۸۲ سنت افزایش قیمت را تجربه کرد و ۱۴.۰۹ دلار در هر اونس به فروش رسید. پلاتین و پالادیوم هم به ترتیب ۴۲ و ۲۳۱ دلار رشد قیمت را تجربه کردند و ۶۸۲ و ۱۸۹۶ دلار در هر اونس قیمت‌گذاری شده است. به گزارش رویترز، علت رشد قابل توجه قیمت طلا در بازار جهانی اعلام بانک مرکزی فدرال آمریکا برای ترزیق حجم متنابهی پول به بازار بوده است. از سوی دیگر، تعطیلی یکی از تأسیسات فرآوری طلا در سوئیس به کاهش عرضه در بازار منجر شده و قیمت را بالا آورده است. ادوارد مویا، کارشناس مؤسسه کارگزاری اوآندا، معتقد است پس از آنکه بانک مرکزی فدرال آمریکا از اجرای سیاست محرک اقتصادی خبر داد، قیمت طلا در حال بالا رفتن است.
در بخش نفت قیمت نفت در معاملات هفته اول فروردین99 بازار جهانی تحت تاثیر امید به توافق دولتمردان آمریکایی در خصوص بسته کمک اقتصادی دو تریلیون دلاری به منظور تعدیل اثرات شیوع ویروس کرونا، افزایش یافت. بهای معاملات آتی نفت برنت با ۶۲ سنت معادل ۲.۳ درصد افزایش، به ۲۷ دلار و ۶۵ سنت در هر بشکه رسید. بهای معاملات وست تگزاس اینترمدیت آمریکا هم با ۷۶ سنت معادل ۳.۳ درصد افزایش، به ۲۴ دلار و ۱۲ سنت در هر بشکه رسید. بانک مرکزی آمریکا، مجموعه‌ای از اقدامات اضطراری را به منظور حمایت از اقتصاد کشور در بحبوحه محدودیت‌های تجارت برای مقابله با گسترش اپیدمی کرونا به اجرا گذاشت.
در بخش خودرو مؤسسه اعتبارسنجی اس‌اندپی گلوبال پیش‌بینی کرد به علت پادمی ویروس کرونا و کاهش شدید تقاضای جهانی، فروش خودروی سبک در دنیا در سال ۲۰۲۰ با سقوط ۱۵ درصدی روبه رو شود. این بیانیه در حالی اعلام شد که بسیاری از خودروسازان بزرگ جهان به علت کاهش تقاضا برای خودرو و محدودیت‌های سلامتی خطوط تولید خود را متوقف کرده‌اند. سناریو‌های به روز رسانی شده نشان می‌دهند، فروش جهانی خودروی سبک از ۹۰.۳ میلیون خودرو در سال ۲۰۱۹، به ۸۰ میلیون خودرو در سال ۲۰۲۰ کاهش خواهد یافت. انتظار می رود میزان این افت به ویژه در سه ماهه دوم امسال شدیدتر شود و از آن پس هم تنها در صورتی که اقدامات برای محدود کردن شیوع ویروس موفقیت‌آمیز باشد، میزان فروش بهبود خواهد یافت.
تجارت الکترونیک و فناوری ، برنده بزرگ بحران کرونا
شیوع ویروس کرونا به فروپاشی بورس‌ها و قرار گرفتن شرکت‌ها در وضعیتی سخت منجر شده و از دیگر تبعات این ویروس ضررهای اقتصادی بسیار بزرگ است که چه بسا باعث تحولات بزرگ‌تری در جهان شود و به نظر می‌رسد در میان این بحران، برنده بزرگ شرکتهای بخش فناوری و اینترنت و تجارت الکترونیک باشند. با قرنطینه شدن حدود یک میلیارد نفر در خانه هایشان در سراسر جهان و به وجود آمدن شرایط فوق العاده کنونی، همه به خدمات الکترونیکی و ابزارهای جدید پناه آورده اند. سالی متلیس استاد رفتار سازمانی در دانشگاه آکسفورد معتقد است که برخی از جنبه های کار و سازمان پس از خروج از بحران ویروس کرونا تغییر خواهد کرد. مردم بزودی پی خواهند برد که می توانند کار و ارتباط خود را به روشی که قبلا انجام نمی دادند، انجام دهند و این آنها را وادار می کند تا هرچه بیشتر با فناوری انس و خو بگیرند. برخی از نمادهای این فناوری عبارتند از:
1- غول های تجارت الکترونیکی در مقابل فروشگاه های مستقل:در زمانی که مصرف کنندگان در قرنطینه به خرید اینترنتی کالاهای ضروری و اساسی خود روی آورده اند سایت های بزرگ خرید الکترونیکی درخواست های زیادی را دریافت می کنند.16 مارس روز سیاهی برای بورس های جهان بود و سهام غول های توزیع آمریکایی مانند آمازون و ولمارت کاهش یافت هر چند اوایل هفته سهام آنها بهبود و افزایش یافت.شرکت آمازون اعلام کرد که شاهد رشد استقبال مشتری های برای خریدهای اینترنتی هستیم و این روند باعث خالی شدن انبارهای شرکت بخصوص کالاهای اساسی خانه ها و لوازم پزشکی شده است.این درحالی است که "مایک چری" رئیس اتحادیه شرکت های کوچک در انگلیس گفت که کسب و کارهای مستقل و کوچک از این وضعیت رنج می برند.این مرحله، اساسا برای فروشگاه های کوچک در انگلیس بسیار سخت است و نگرانی های بزرگی در خصوص زنجیره های عرضه در زمانی که تعداد مشتری ها دائما کاهش می یابد و به عبارت دیگر چشم انداز این فروشگاه ها در هفته های پیش رو ناامیدکننده تر است.
2-پخش اینترنتی و رنگ باختن رونق سینما: با رونق تقاضای اینترنتی ، شرکت های عمده تلویزیونی و ویدئوئی مانند نتفلیکس و کانال + و گوگل (شرکت مادر سایت یوتیوب) اقدام به کاهش کیفیت فیلم های خود کرده اند تا از فشار بر روی اینترنت در اثر ازدحام کاربران در اروپا بکاهند. شبکه های پخش اینترنتی در جهان با افزایش استقبال 20 درصدی روبه رو بودند.درمقابل نقش بزرگ سینما به شکل بی سابقه ای کم رنگ شده و درهای برخی از سالن های سینما برای مشارکت در مهار ویروس کرونا ( کوید 19) به طور موقت بسته شده است .درآمریکا سهام سینماهای«سینمارک» و« ای ام سی اینترتمنت» AMC Entertainment با سقوط 60 درصدی یعنی بالاترین سطح در ماه های ژانویه و فوریه مواجه شد.
3- جت های خصوصی مقابل هواپیماهای تجاری:شرکت های هواپیمایی هزینه های کلانی را به دلیل قرنطینه خانگی مردم و بسته شدن مرزها متحمل شده اند و برخی از آنها به مرز ورشکستگی رسیده اند.با توجه به این وضعیت ، انجمن بین المللی حمل و نقل هوایی (IATA) هشدار داده که شرکت های هواپیمایی به کمک فوری به ارزش 200 میلیارد دلار نیاز دارند. رئیس این اتحادیه اظهار داشت که بحران کرونا خطرناکتر و گسترده تر از بحران برهه بعد از 11 سپتامبر 2001 و ویروس سارس در سال های 2003-2002 و بحران مالی جهانی سال 2008 است.این درحالی است که تقاضا از شرکت های هواپیماهای اختصاصی که در کارهای خود شاهد شکوفائی هستند، افزایش یافته است. فروش رزرو بلیت شرکت ها 20 تا 25 درصد افزایش داشته است.
4-کلاس های ورزشی اینترنتی بجای سالن های ورزشی: با بسته شدن درهای بسیاری از سالن های ورزشی ،ورزشکاران برای ادامه تمرینات خود در خانه به درس های اینترنتی روی آورده اند.سهام شرکت تجهیزات ورزشی آمریکایی Peloton به میزان قابل توجهی افزایش یافته است و سرمایه گذاران به تقاضای روز افزون تجهیزات فردی مرتبط به اینترنت و درس های آنلاین خود دل بسته اند.
5-کنفرانس های ویدیوئی به جای نشست ها : درحالی که بسیاری از مردم کارهای خود را از منازل انجام می دهد، تقاضا ها برای فناوری هایی که نشست های مجازی و اینترنتی را ممکن می کند، افزایش داشته است. استقبال واقعی از دورکاری موجب شده تا سهام شرکت هایی مانند« Zoom » که متخصص در برگزاری کنفرانس های ویدئویی است، افزایش یابد.در این میان ، تعویق یا لغو نشست های کاری و رویدادهای ورزشی و فرهنگی ادامه دارد و همچنان یک سوال بزرگ در باره برگزاری بازی های المپیک در ژاپن در تابستان امسال مطرح بود که نهایتا آن را یکسال به تعویق انداخته است.(1)
اقتصاد ایران در دوران پسا کرونا
اقتصاد ایران در حالي با معضل کرونا مواجه شده که متغیرهای اقتصاد کلان وضعیت مناسبي را نشان نميدادند. براساس اعلام مرکز آمار ایران رشد اقتصادی در 9ماهه نخست سال 1398، در حدود منفي6/7 درصد بوده و رشد اقتصادی بدون نفت نیز تقریباً صفر بوده است. همچنین، نرخ تورم نقطه به نقطه نیز در پایان بهمن ماه 25 درصد بوده است. ازسوی دیگر دولت به لحاظ منابع در تنگنا قرار دارد و کسری بودجه دولت یکي از معضلات مهم اقتصاد ایران برای سال 1399 است. در چنین شرایطي، هزینه های تحمیل شده در اثر اپیدمي کرونا و همچنین کاهش تولید ناشي از آن، ميتواند اقتصاد را با تورم های بالاتر و رشد اقتصادی پایین تر مواجه سازد. از بین رفتن برخي از مشاغل و یا کاهش شدید درآمد در برخي از بخشها باعث کاهش رشد اقتصادی ميشود و از طرف دیگر، برخي مشاغل دیگر مانند تولیدات مواد بهداشتي و... در این بازه زماني رشد بالایي خواهند داشت. شوک ناشي از کرونا، اقتصاد را هم با شوک عرضه و هم با شوک تقاضا مواجه ميسازد. از یک طرف عرضه نیروی کار کاهش یافته و از طرف دیگر در تأمین مواد اولیه تولید نیز مشکلاتي ایجاد شده است (شوک عرضه). شوک عرضه، شوک تقاضا را به همراه خواهد داشت. تعطیلي کسب وکارها، منجر به تعدیل نیروی کار ميشود و کاهش درآمد خانوار، کاهش تقاضا را به همراه دارد. از طرف دیگر عدم اطمینان نسبت به آینده، خانوار را به تصمیم پس انداز بیشتر و به تعویق انداختن خرید اقلام غیرضروری ترغیب ميکند. همین امر کاهش تقاضای کل بیشتری را موجب ميشود .بنابراین انتظار ميرود رکود اقتصادی ناشي از شوک ارزی و تحریمها تشدید شود. .بنابراین انتظار ميرود رکود اقتصادی ناشي از شوک ارزی و تحریمها تشدید شود و لذا لازم است تا سیاستهای حمایتي هم از خانوار و هم از کسب وکار صورت گیرد. در شرایطي که دولت با تنگنای مالي مواجه بوده و علاوه بر کاهش درآمدهای ناشي از تحریم و کاهش قیمت نفت و فراورده های نفتي، با افزایش هزینه های بهداشتي و درماني ناشي از کرونا نیز روبرو است، منابع برای سیاستهای حمایتي به شدت محدود است .از این رو بسیار مهم است که سیاستهای حمایتي، بهینه اتخاذ شده و از اجرای سیاستهای حمایتي کور ( نظیر تخصیص ارز ترجیحي به برخي کالاها ) اجتناب شود، زیرا به احتمال قوی، این منابع با هزینه تورم تأمین شده اند. بر این اساس سیاستهای افزایش تقاضای کل از طریق جلوگیری از کاهش اشتغال و درآمد خانوار باید در اولویت قرار گیرند. (3)
در این خصوص باید توجه داشت که ادامه تعطیلي بنگاه های اقتصادی و ادارات پس از نیمه اول فروردین ميتواند تبعات اقتصادی سنگیني در پي داشته باشد، اما استفاده از فرصت تعطیلات نوروزی ميتواند تا حدی این هزینه را کاهش بدهد. مشابه این اتفاق در چین هم افتاد. همزماني دو هفته خانه نشیني در بسیاری از شهرها و تعطیلات سال جدید، تا حدودی هزینه اقتصادی قرنطینه را کاهش داد. بنابراین تعطیلات عید، به کمک کنترل کرونا خواهد آمد، اما همزمان با آن باید سیاستهایي برای جبران درآمدهای کاهش یافته و همچنین تحریک تقاضا به اجرا گذاشته شود. (3)
در بخش مالیات باید اشاره کرد که یکی از آیتم‌های مهمی که همیشه در بودجه دولت لحاظ شده، مالیات‌هاست. امسال دریافت مالیات بر خلاف سال گذشته، با مشکلات بیشتر مواجه خواهد شد. الآن شرکت‌ها می‌گویند کاری نکرده ایم که بخواهیم مالیات بدهیم و سازمان مالیاتی نیز این شرایط را کاملاً متوجه است. در مجموع مالیات مورد انتظار، تحقق پذیر نیست و در بحث فروش نفت و مشتقات نفتی و پتروشیمی هم شرایط سخت از گذشته خواهد بود، زیرا در حال حاضر به دنبال شیوع ویروس کرونا در دنیا، با کاهش قیمت جهانی نفت و کاهش تقاضای جهانی روبه رو هستیم و در نتیجه ارزآوری از ناحیه فروش نفت آن هم در شرایط تحریم، بسیار سخت‌تر از گذشته خواهد بود.
در مورد بودجه با توجه به بازدهی اندک بازار‌هایی همچون مسکن، ارز، سکه، سپرده بانکی و ... دولت روزنه‌ای برای جبران بخشی از کسری بودجه خواهد داشت.دولت برای جبران کسری بودجه از طریق فروش دارایی‌های سرمایه ای، از طریق تأمین مالی‌ها و از طریق کنترل و هدایت نقدینگی سرگردان، اقدام خواهد کرد که همه این‌ها در بازار سرمایه میتواند اتفاق بیفتد.اگر بازار سرمایه رونق نداشته باشد، دولت نمی‌تواند سهام‌های مورد نظر را در بازار سرمایه بفروشد و نمی‌تواند در بازار سرمایه تأمین مالی کند.با توجه به اینکه پیش بینی می‌شود افزایش نقدینگی روزافزون میتواند سایر بازار‌ها را با تکانه‌های شدیدی مواجه سازد، دولت راهی ندارد جز اینکه این بازار (بازار سرمایه) را زنده نگه دارد که حداقل یک کانالی باشد برای کنترل و جذب نقدینگی سرگردان؛ جدا از کالاهای جهانی در بازار سرمایه، صنایع داخلی که از تحریم و کرونا اثر کم‌تری می‌پذیرند، مورد استقبال بیشتری قرار می‌گیرند.علی رغم همه این مسائل نه با شیب تند سال گذشته (بازدهی ۱۸۰ درصدی شاخص کل)، ولی با یک فاصله و اصلاحاتی، بازار سرمایه امسال نیز میتواند بین بازار‌های دیگر خودنمایی کند.
در خصوص نمادهای صادرات محور باید به این نکته توجه داشت که کرونا در کل دنیا هم عرضه را تحت فشار قرار داده و هم تقاضا را؛ این در شرایطی است که کشور با مشکل دیگری به نام تحریم نیز مواجه است و شرایط صادراتی بسیار سخت‌تر شده است. هرچند اگر نرخ دلار در بازار افزایش پیدا کند، بخشی از مشکل نمادهای صادراتی جبران می‌شود.در نتیجه با توجه به شیوع کرونا، یکسری از صنایع به شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرند. در این میان، پیش بینی می‌شود که صنایعی مثل خودرو، بانک، غذایی، لیزینگ، آیتی محورها، شوینده‌ها و تجهیزاتی‌ها، طبیعتاً با استقبال و رد مواجه شوند.
در خصوص آینده شاخص کل بورس و پیش بینی روند آن باید به این نکته توجه داشت که در سه ماهه ابتدای سال جاری گزارش‌های خوبی از شرکت‌ها نخواهیم داشت، اما با توجه به اینکه دولت به دنبال جذب نقدینگی در بازار سرمایه است، می‌توان برآورد کرد که شاخص‌ها بین ۳۰ تا ۴۰ درصد رشد خواهند داشت. البته این پیش بینی در فضای کنونی است، زیرا اگر تأثیرات مخرب کرونا در ایران و دنیا بیشتر شود، برآورد و پیش بینی بسیار سخت خواهد بود(2). در مورد بازار سهام، بورس تهران در اولین روزکاری سال 1399، با توجه به روند کاهشی بورس‌های دنیا با شاخص‌ها منفی شروع شد، این روند تا حدودی طبیعی بود، زیرا در واقع با یک فاصله‌ای از اقتصاد‌های دنیا که در وضعیت قرمز قرار دارند، تأثیر گرفته‌است. شاخص کل بازار سرمایه در حالی به پایان رسید که شاخص کل این بازار با ۴۲۴۱ واحد ریزش رقم ۵۰۸ هزار و ۶۵۸ واحد را ثبت کرد. البته شاخص کل با معیار هم وزن بر خلاف شاخص کل صعودی بود و با ۱۵۹۰ واحد صعود به رقم ۱۷۸ هزار و ۶۷۰ واحد رسید.
